Odeljak III

Odeljak III Opšta klasifikacija oblika meditacije

Meditacija je univerzalna

Meditacija ima za cilj razumevanje i transcendiranje širokog spektra raznovrsnih iskustava. U svetlu ovakvog tumačenja odmah se može videti da meditacija nije povlastica samo nekolicine odabranih poklonika. Ona je proces kojim je, na neki način, svako, živo biće zaokupljeno. Tigar koji se sprema da proždere jagnje ˝meditira˝ o jagnjetu. Jagnje, ugledavši tigra, ,,meditira˝o tigru. Putnik koji čeka na peronu dolazak voza ˝meditira˝ o vozu; a mašinovođa u iščekivanju da se resi dužnosti na sledećoj stanici ˝meditira˝ o stanici. Naučnik zanet nekim teškim problemom ˝meditira˝ o tom problemu; bolesnik koji brižno očekuje doktora ˝meditira˝ o doktoru, a doktor koji očekuje da mu se isplati račun za uslugu ˝meditira˝ o računu. Kada policajac juri lopova, njih dvojica ˝meditiraju˝ jedan o drugome. Zaljubljena osoba ˝meditira˝ o voljenom; neko ko ljubomorno motri na svog suparnika ˝meditira˝ o njemu. Tuga koja zbog iznenadne smrti prijatelja obuzme čoveka je ˝meditacija˝ o prijatelju. Osvetoljubiv čovek ˝meditira˝ o neprijatelju. Žena koja se lomi koju odeću da odabere ˝meditira˝ o sebi kao o telu, dok muškarac koji se razmeće svojim intelektualnim ili psihičkim postignućima ˝meditira˝ o sebi kao o umu.

Duhovno važna meditacija

Sve su ovo na neki način oblici meditacije; ali u duhovnim razgovorima termin meditacija obično označava one oblike meditacije koji se nose sa problemima razumevanja iskustava na jedan intenzivniji i sistematičniji način. U gore navedenim primerima, meditacija je posledica prirodne reakcije uma na prisutne objekte, u kojoj je individua nesvesna krajnje svrhe i namere meditativnog procesa. U duhovnim stvarima, međutim, meditacija se već u svojim početnim fazama izvodi promišljeno i s namerom.

U duhovnoj meditaciji je onaj koji meditira jasnije svestan svrhe meditacije. Oblici meditacije koji su svojstveni duhovnom životu nadovezuju se na one koji se spontano ispoljavaju u toku svetovnih aktivnosti. Potreba za duhovnom meditacijom javlja se onda kada prvi, spontani oblici meditacije, dovedu osobu u krizu ili ćorsokak. Tada je ona prinuđena da izabere predmet meditacije u svetlosti duhovnog ideala i da preispita dotadašnji način razmišljanja koji se već pretvorio u naviku.

Opšta i specijalizovana meditacija

U duhovnom smislu važna su dva oblika meditacije: opšta meditacija, koja se sastoji u asimilaciji božanskih Istina; i specijalizovana meditacija, u kojoj um bira jedan određeni predmet iskustva i isključivo se bavi njime. U opštoj meditaciji se uobičajeni misaoni procesi nastavljaju kao i pre, ali ovoga puta sistematičnije i intenzivnije. Razlika između duhovne meditacije i pre-duhovnih meditacija svetovne osobe sastoji se u tome što se u ovoj prvoj misaoni procesi usmeravaju ka stvarnostima koje imaju duhovni značaj, a um sada prihvata objave božanskih Istina od onih koji znaju – ne gubeći pritom svoju sposobnost rasuđivanja i urođenu potrebu za Istinom.

Specijalizovana meditacija je praktična

S druge strane, specijalizovana meditacija zahteva nešto više od čisto ˝intelektualnog prilaza Istini. U specijalizovanim oblicima meditacije, kao i u opštoj meditaciji, um postiže intelektualno razumevanje predmeta meditacije. Međutim, specijalizovana meditacija ima svojih prednosti nad opštom meditacijom jer jača disciplinu uma, razvija do tada uspavane moći i iznosi na videlo skrivene sposobnosti ličnosti. U specijalizovanim meditacijama se problem rešava praktično, a ne teoretski. Oblici specijalizovane meditacije pomažu savlađivanju specifičnih prepreka na putu do prosvetljenja i Ostvarenja; one imaju za cilj kontrolu uma i prevazilaženje njegovih ograničenja. Specijalizovana meditacija je više nalik na očajničke napore zatvorenika da sruši zatvorski zid, nego na zaludna umovanja o čvrstini zatvorskih zidova ili o onome šta je napolju.

Praktični ciljevi su iznad formalnih istina

U duhovnom životu čak i nehotična greška, kada se ozbiljno , shvati, može imati veću vrednost od mlake privrženosti teoretskoj ili formalnoj istini, pod uslovom da se čovek istinski pokaje i donese čvrstu odluku da počinjenu grešku ispravi. U specijalizovanim oblicima meditacije nekada moraju da preovladaju praktični ciljevi na uštrb formalne i teoretske istine. Za vreme meditacije, kada se učenik jednom usredsredi na određeni oblik ili formulu, on ne sme da dopusti da mu u svest prodru misli o ijednom drugom predmetu ili formuli – bez obzira imaju li istu ili čak i veću duhovnu vrednost. Ako učenik meditira o jednom Savršenom Učitelju, on mora da odbaci razmišljanja o drugim Učiteljima, iako su oni jednako savršeni kao i Učitelj o kome meditira. Formula intenzivnog razmišljanja o Učitelju može biti jednako efikasna za postizanje cilja kao i postupak čišćenja uma od svih misli.

Dejstvo opšte meditacije

Mešanje specijalizovanih oblika meditacije u praksi nije preporučljivo, mada su, teoretski, svi podjednako usmereni na različite aspekte Istine. Povezivanje raznih vidova Istine i izgrađivanje celovitog i sveobuhvatnog pogleda na život ostvaruje se kroz opštu meditaciju, u kojoj je misao slobodna, obuhvatna i prijemčiva na sve aspekte Istine. Upravo u tome leži značaj opšte meditacije. Ona može biti od pomoći i pre i posle primene specijalizovanih oblika meditacije, ali ne može da ih zameni, jer one imaju drugačiju svrhu i funkciju.

Oba oblika meditacije su neophodna

Različiti oblici specijalizovane meditacije se mogu uporediti sa telesnim funkcijama, od kojih svaka ima svoju naročitu svrhu. Vežbanje mišića jača mišiće, što ne znači da su mišići najvažniji deo tela. Svaka vežba je korisna da bi se sačuvalo zdravo telo u celini, ali je nemoguće vežbati istovremeno više vežbi. Telesne aktivnosti moraju se uravnotežiti u svetlosti činjenica o zdravlju i pravilnom razvoju tela. Tako se i među specijalizovanim meditacijama mora uspostaviti ravnoteža. One se moraju dovesti u sklad sa celovitim i sveobuhvatnim idealom života. Učenik će to postići kroz opštu meditaciju, gde nesputano razmišljanje ne priznaje nijedan drugi zakon osim otkrivanje Istine u svim njenim aspektima. Kao što opšta meditacija ne može zameniti specijalizovanu meditaciju, tako ni specijalizovana meditacija ne može zameniti opštu meditaciju. Oba oblika su neophodna i svaki ima svoju vrednost.

Razne specijalizovane meditacije

Zbog mnogobrojnih ciljeva koje imaju da ispune, specijalizovani oblici meditacije mogu se razvrstati (u skladu sa trećim principom) prema predmetu iskustva koji um nastoji da razume. Svako ljudsko iskustvo odlikuje dvojnost subjekta i objekta. Neke meditacije bave se objektom iskustva, neke subjektom iskustva, a neke misaonim tokovima koji se kreću od subjekta do objekta iskustva i obratno.

Postoje, dakle, tri vrste meditacija.
Nirvana, Nirvikalpa i Sahaj Samadhi

Svi oblici meditacija kojih se učenik (sadhak) prihvati mogu, zahvaljujući milosti Savršenog Učitelja, na vrhuncu dovesti do stanja Niivikalpe. Nirvikalpa Samadhi ili božestvo u ispoljenju, predstavlja iskustvo Nirvikalpa. stanja, nenaruŠive i neposredne Samospoznaje Bogoostvarenog bića (Siddha). Tom stanju prethodi Nirvana ili uranjanje u božansko. Sadgurui doživljavaju Sahaj Samadhi , ili božanstvenost na delu, stanje kome prethode stanja Nirvane i Ntnnkalpe. Sahaj Samadhi je spontano i neprekidno stanje Savršenosti Sadgurua, a ujedno i sam život Avatara.

Generalna klasifikacija tipova meditacije data je u Tabeli generalne klasifikacije, u kojoj se nalazi sažetak ovog odeljka (Odeljak III). Medu meditacijama koje se pominju u tabeli, različiti oblici meditacija sa kojima se čovek susreće pre nego što postane sadhak, već su objašnjeni na početku ovog Odeljka. Vrste opštih meditacija biće obrađene u Odeljku IV. Vrste specijalizovanih meditacija, zajedno sa njihovim podvrstama, biće objašnjene ponaosob u Odeljcima V i VI. Objašnjenje Nirvikalpa Samadhija i Sahaj Samadhija biće izloženo u Odeljcima VII i VIII.